IMG_6102

Leren zichtbaar maken: wat is je plan?

Op IKC De Tjalk onderzoeken de leerkrachten met succes welk gedrag in hun lessen het meeste effect heeft op het leren van de kinderen. ‘We weten dat 95% van ons werk positief bijdraagt aan hoe de kinderen leren. Maar wat is echt effectief?’ stelt directeur Jasper Versleijen. Het in september 2020 gestarte traject ‘Leren zichtbaar maken’ brengt IKC De Tjalk terug naar de essentie van onderwijs.

Change agent

De enige manier om terug te gaan naar de basis van goed onderwijs is dat een leraar beseft dat hij of zij er echt toe doet. Dat vinden Jasper en zijn teamlid Patricia Bierman. ‘Leraren zijn degenen die het maximale uit de kinderen kunnen halen, ook in zwakkere klassen’, zegt Jasper. ‘Wij zien de leraar als een ‘change agent’. Het succes en de tegenvallers van jouw leerlingen komen voort uit wat jij als leraar doet.’ Daar liggen voor alle OPOZ-scholen mooie kansen om de onderwijskwaliteit te verbeteren. Maar uitdagend is dat ook, vindt Jasper: ‘De moeilijkste stap is onder ogen zien wat je anders had kunnen of misschien wel moeten doen. Dat moet je als leerkracht bij jezelf zoeken, met behulp van je team. Daarom stelt het team zichzelf vragen als: Wat willen we bereiken met ons onderwijs? En waarom? En hoe?’

Bewijs

Kinderen leren van nature en je kunt ze daar als leerkracht in sturen. Hoe leren de kinderen van IKC De Tjalk optimaal? Het team is hiervoor nu zijn eigen bewijs aan het verzamelen. De leerkrachten zetten vragenlijsten uit onder de kinderen, observeren het leergedrag in de groepen en bespreken de uitkomsten met elkaar. ‘Dit stuurt ons eigen ontwikkelproces en de gewenste cultuurverandering in school, waarbij we toewerken naar meer eigenaarschap in het leren en ontwikkelen van zowel de kinderen als het team.’ Patricia Bierman staat voor groep 6. De resultaten van de leerlingen geven haar inzicht in of zij stof goed heeft overgedragen. ‘Telkens kijken we in het team hoe het onderwijs anders en beter kan en wat we daarvoor nodig hebben. Zo leren we steeds meer met en van elkaar. Door leren zichtbaar te maken spelen we ook specifieker in op de verschillen in leerstijlen en niveaus in de groepen.’

Zelf willen leren

De kinderen van IKC De Tjalk leren dus ‘eigenaar te worden van hun leerproces’. Uit onderzoek van Hattie blijkt onder meer dat kinderen het meest effectief leren als ze zelf van tevoren hun eigen verwachtingen uitspreken over wat ze gaan leren. ‘We zeggen hier vaak: ‘Hoop is geen strategie, wat is je plan?’,’ vertelt Jasper lachend. ‘We werken er bij de oudere kinderen naar toe dat ze onder woorden kunnen brengen wat hun plan is: wat willen ze zelf leren en wat hebben ze daarbij nodig? Kinderen weten wat hun sterke en minder sterke punten zijn en waar de winst te behalen valt. Het is aan de leerkracht om duidelijk te maken waarom de kinderen de stof moeten leren.’ Patricia kijkt regelmatig met elk kind welke stappen het heeft gezet: ‘Waar staat het in de leerstof en wat is het volgende leerdoel waarin het verder wil en moet groeien. Kinderen reflecteren op hun werk: heb ik mijn leerdoel behaald en hoe heb ik dit dan bereikt?’

Elk stapje vieren

Patricia geeft als voorbeeld hoe een kind ontdekt dat het de tempotoets van de tafels steeds beter gaat doen omdat het de tafels automatiseert. ‘Die voortgang laat ik een kind zien door in een overzicht diens resultaten bij te houden. Leerlingen gebruiken succescriteria om te beoordelen of ze hun leerdoelen hebben gehaald. Succeservaringen zijn belangrijk en ik breng daarbij ook mijn eigen enthousiasme en positieve leerhouding op ze over: dat stimuleert om door te gaan.’

Leeromgeving en groepsgevoel

Hoe ziet een effectieve, rijke activerende leeromgeving eruit? Op IKC De Tjalk maakt de leerwand het leren zichtbaar. In elk lokaal hangt deze muur vol met werk van leerlingen: het bewijs van hun leren en ontwikkeling. Ook het whiteboard met daarop de leerdoelen van de kinderen activeert om volgende stappen te zetten en nog veel meer te leren. Jasper: ‘Tijdens het afstandsonderwijs mis je deze leeromgeving, maar veel meer nog het groepsgevoel van de kinderen in school. Ook in de online lessen geldt dat korte en bondige instructie het meest effectief is. We zetten digitale leermiddelen in met oefeningen die we gericht aanpassen aan wat het kind nog niet kan. Zo bereik je het meest.’

Veilige omgeving voor juiste feedback

Naast verwachtingen uitspreken over je eigen leren en een uitstekende instructie van de leerkracht is ook op de juiste manier feedback geven bijzonder effectief in een leerproces. ‘De veilige omgeving en positieve relaties binnen de groep zijn een belangrijke voorwaarde voor leren’, stelt Patricia. ‘Alleen dan kun je effectieve feedback geven. De kinderen durven dan fouten te maken en te praten over hun leren. Met goede feedback ontdekken ze ook hun eigen leerstrategie.’ Jasper stelt dat complimenten geven niet zichtbaar maakt hoe het kind leert. ‘Goede feedback geef je op het juiste moment aan de specifieke leerling. IKC De Tjalk moet een veilige omgeving zijn waar leraren en leerlingen feedback kunnen geven en ontvangen.’ ‘Kinderen weten wat hun sterke en minder sterke punten zijn en waar de winst te behalen valt.’

IMG_5892
Terug naar artikelen